P
Padişahbet
Administrator
Yönetici
Utrecht Üniversitesi, Mars yüzeyindeki gizemli yarıkların oluşumuna dair önemli bulgular elde etti.
Geophysical Research Letters dergisinde yayımlanan araştırma, bu oluşumların arkasında kuru buz olarak da bilinen donmuş karbondioksit blokları olma ihtimali olduğunu belirtti.
Araştırmayı yürüten yerbilimci Dr. Lonneke Roelofs ve ekibi, Mars koşullarının birebir aynısı olan laboratuvar deneylerinde, karbondioksit buz bloklarının gezegenin ince atmosferinde kayarken ve doğrudan gaz fazına geçerek (süblimleşme) kumda kanallar açabildiğini gördü.
Roelofs, deney sırasındaki gözlemlerini şu sözlerle anlattı:
Bilim insanları, karbondioksit buzunun Mars'taki kumul oluşumlarını şekillendirmede etkisi olduğunu bir süredir düşünüyordu. Ancak, bu teoriyi doğrudan kanıtlayan bir deney bugüne kadar yapılmamıştı.
Roelofs ve ekibi, laboratuvar ortamında kuru buz bloklarıyla yarıklar oluşturarak Dünya'da gerçekleşmeyen ve daha önce görülmemiş doğal bir süreci de ortaya çıkarttı.
Mars'ta kış aylarında sıcaklığın eksi 120 dereceye kadar düştüğü için, kumulların üzerinde karbondioksit buzu tabakaları oluşuyor. Bahar geldiğinde ise Güneş ışınları bu tabakaları ısıtarak kararsızlaştırıyor; fakat, bazen bir metreye varan büyüklükte buz kütleleri eğimlerden kopabiliyor.
Bununla birlikte, gezegenin ince atmosferi ve kumla buz arasındaki keskin sıcaklık farkı olduğu için, blokların alt kısmının hızla süblimleşebiliyor.
Oluşan gaz basıncı da buzun adeta 'patlamasına' yol açıyor ve böylece kum her tarafa saçılıyor.
Science Daily'nin haberine göre Roelofs süreci şu şekilde açıkladı:
Buz bloğu gaz haline geldikçe yavaşça yamaç aşağı kayıyor ve böylece iki yanında yükseltiler bulunan uzun bir hendek oluşuyor.
Ortaya çıkan bu izler, NASA'nın HiRISE kamerasıyla çekilen Mars kumullarındaki yarıklara oldukça benziyor.
Roelofs Mars yüzeyinin jeolojik biçimlenmesini araştırarak, daha önce süblimleşen karbondioksit buzunun krater duvarlarında derin kanallar açan moloz akıntılarını tetikleyebileceğini kanıtlamıştı.
Roelofs şu ifadeleri kullandı:
Roelofs, bu olguyu daha ayrıntılı incelemek için yüksek lisans öğrencisi Simone Visschers ile birlikte İngiltere'nin Milton Keynes kentindeki Açık Üniversitede yer alan özel 'Mars odasında' deneyler yaptı.
Tesşs, Mars'ın çevre koşullaryla aynı şekilde tasarlandı ve proje, İngiliz Jeomorfoloji Derneği tarafından finanse edildi.
Deneyin ayrıntılarını paylaşan Roelofs şu açıklamalarda bulundu:
Roelofs, sözlerini şöyle sürdürdü:
Araştırma, aynı zamanda bu karbondioksit buz bloklarının Mars'ta nasıl oluştuğuna da açıklık getiriyor. Roelofs, bu blokların gezegenin güney yarımküresindeki çöl kumullarında geliştiği bilgisini paylaştı.
Kışın, kumul alanları bazen 70 santimetre kalınlığa ulaşan karbondioksit tabakasıyla kaplanıyor. Baharda sıcaklık yükseldikçe bu tabaka süblimleşiyor ve gölgede kalan kumul tepelerinden parçalar koparak bloklar halinde aşağı düşüyor.
Yamaç tabanına ulaştıklarında süblimleşme devam ediyor ve karbondioksit tamamen gaz haline geçtiğinde kumda geriye boş bir çukur bırakıyor.
İnsanlığın Mars'a olan ilgisini de değerlendiren Roelofs, şu değerlendirmede bulundu:
Roelofs, son olarak şunları söyledi:
Geophysical Research Letters dergisinde yayımlanan araştırma, bu oluşumların arkasında kuru buz olarak da bilinen donmuş karbondioksit blokları olma ihtimali olduğunu belirtti.
Araştırmayı yürüten yerbilimci Dr. Lonneke Roelofs ve ekibi, Mars koşullarının birebir aynısı olan laboratuvar deneylerinde, karbondioksit buz bloklarının gezegenin ince atmosferinde kayarken ve doğrudan gaz fazına geçerek (süblimleşme) kumda kanallar açabildiğini gördü.
Roelofs, deney sırasındaki gözlemlerini şu sözlerle anlattı:
- "Kumun içinden geçen buz bloklarını izlerken kendimi Dunde filmindeki kum solucanlarını seyreder gibi hissettim."
Teori ilk kez kanıtlandı
Bilim insanları, karbondioksit buzunun Mars'taki kumul oluşumlarını şekillendirmede etkisi olduğunu bir süredir düşünüyordu. Ancak, bu teoriyi doğrudan kanıtlayan bir deney bugüne kadar yapılmamıştı.
Roelofs ve ekibi, laboratuvar ortamında kuru buz bloklarıyla yarıklar oluşturarak Dünya'da gerçekleşmeyen ve daha önce görülmemiş doğal bir süreci de ortaya çıkarttı.
Mars'ta kış aylarında sıcaklığın eksi 120 dereceye kadar düştüğü için, kumulların üzerinde karbondioksit buzu tabakaları oluşuyor. Bahar geldiğinde ise Güneş ışınları bu tabakaları ısıtarak kararsızlaştırıyor; fakat, bazen bir metreye varan büyüklükte buz kütleleri eğimlerden kopabiliyor.
Bununla birlikte, gezegenin ince atmosferi ve kumla buz arasındaki keskin sıcaklık farkı olduğu için, blokların alt kısmının hızla süblimleşebiliyor.
Oluşan gaz basıncı da buzun adeta 'patlamasına' yol açıyor ve böylece kum her tarafa saçılıyor.
Science Daily'nin haberine göre Roelofs süreci şu şekilde açıkladı:
- 'Yüksek gaz basıncının bloğun çevresindeki kumu her yöne nasıl fırlattığını açıkça gördüm."
Buz bloğu gaz haline geldikçe yavaşça yamaç aşağı kayıyor ve böylece iki yanında yükseltiler bulunan uzun bir hendek oluşuyor.
Ortaya çıkan bu izler, NASA'nın HiRISE kamerasıyla çekilen Mars kumullarındaki yarıklara oldukça benziyor.
Roelofs Mars yüzeyinin jeolojik biçimlenmesini araştırarak, daha önce süblimleşen karbondioksit buzunun krater duvarlarında derin kanallar açan moloz akıntılarını tetikleyebileceğini kanıtlamıştı.
Roelofs şu ifadeleri kullandı:
- 'Bu araştırmadaki yarıklar farklı görünüyordu. Dolayısıyla arkasında başka bir süreç olmalıydı. Ben de bunu bulmaya çalıştım."
Araştırma özel Mars odasında yapıldı
Roelofs, bu olguyu daha ayrıntılı incelemek için yüksek lisans öğrencisi Simone Visschers ile birlikte İngiltere'nin Milton Keynes kentindeki Açık Üniversitede yer alan özel 'Mars odasında' deneyler yaptı.
Tesşs, Mars'ın çevre koşullaryla aynı şekilde tasarlandı ve proje, İngiliz Jeomorfoloji Derneği tarafından finanse edildi.
Deneyin ayrıntılarını paylaşan Roelofs şu açıklamalarda bulundu:
- 'Farklı eğim açılarıyla kumul yamaçları oluşturup çeşitli denemeler yaptık. Karbondioksit bloğunu eğimin tepesinden aşağı bıraktık ve ne olacağını gözlemledik. Doğru eğimi bulduğumuzda nihayet beklediğimiz sonuçları aldık."
Roelofs, sözlerini şöyle sürdürdü:
- 'Kuru buz bloğu, bir köstebek ya da Dune'daki kum solucanları gibi aşağıya doğru kazılmaya başladı. Gerçekten garip görünüyordu.'
Araştırma, aynı zamanda bu karbondioksit buz bloklarının Mars'ta nasıl oluştuğuna da açıklık getiriyor. Roelofs, bu blokların gezegenin güney yarımküresindeki çöl kumullarında geliştiği bilgisini paylaştı.
Kışın, kumul alanları bazen 70 santimetre kalınlığa ulaşan karbondioksit tabakasıyla kaplanıyor. Baharda sıcaklık yükseldikçe bu tabaka süblimleşiyor ve gölgede kalan kumul tepelerinden parçalar koparak bloklar halinde aşağı düşüyor.
Yamaç tabanına ulaştıklarında süblimleşme devam ediyor ve karbondioksit tamamen gaz haline geçtiğinde kumda geriye boş bir çukur bırakıyor.
İnsanlığın Mars'a olan ilgisini de değerlendiren Roelofs, şu değerlendirmede bulundu:
- 'Mars en yakın komşumuz. Güneş Sistemi'nde 'yeşil kuşak'a en yakın kayalık gezegen. Sıvı suyun var olabileceği koşulların bulunması, hayatın kökenine ve olası dünya dışı yaşama dair soruların burada yanıtlanabileceği anlamına geliyor."
Roelofs, son olarak şunları söyledi:
- 'Ayrıca başka gezegenlerin yüzey şekillenme süreçlerini araştırmak, Dünya'ya bakış açımızı da genişletiyor. Bu da farklı sorular sormamıza ve kendi gezegenimizdeki süreçleri daha iyi anlamamıza yardımcı oluyor.'